نقش موزه های منطقه ای در انتقال فرهنگ - وبلاگ مویک

به گزارش وبلاگ مویک، گردشگری به عنوان صنعتی که به صورت مستقیم با جغرافیا، محیط زیست و اقلیم منطقه ها مختلف در ارتباط است شناخته می گردد. قطعا یکی از پایه های اصلی صنعت گردشگری موزه ها هستند که انواع مختلفی دارند. یکی از مهم ترین نوع موزه ها که در این گزارش قصد داریم به آن بپردازیم، موزه های منطقه ای هستند.

متخصصان میراث فرهنگی و وزارت میراث فرهنگی، توریستی و صنایع دستی، موزه منطقه ای را این گونه تعریف می نمایند: موزه منطقه ای به موزه ای گفته می گردد که از نظر محتوا و مخاطب فراتر از مرزهای استانی بوده و یک منطقه فرهنگی (به لحاظ مردم شناسی، باستان شناسی، هنر و …) را در برمی گیرد. این موزه ها به معرفی مردم شناسی و باستان شناسی، تاریخ شهر، فرهنگ، تمدن به لحاظ مادی و معنوی در منطقه ها بومی و محلی می پردازند.

ویژگی اصلی موزه های منطقه ای

ویژگی اصلی موزه های منطقه ای این است که داخل یا نزدیک به بافت های تاریخی و محله های بومی و سنتی ساخته می شوند تا توریستان ضمن بازدید از بافت خانه ها و بناهای تاریخی با مجموعه اشیای تاریخی مرتبط نیز از نزدیک آشنا شوند.

موزه های منطقه ای مانند موزه های عمومی می توانند ملی و یا شامل چند مجموعه باشند، اما عمدتا در مقیاس کوچک، فعالیت می نمایند. ماهیت این نوع از موزه ها به گونه ای است که غالبا آثار یافته شده طی کاوش های باستان شناسی در یک منطقه خاص، به مهمترین جزء این موزه ها تبدیل می شوند. موزه های منطقه ای عموما شامل مجموعه های مردم شناسی، مردم نگاری و هنری هستند.

البته، در مواقعی منطقه ای که موزه در آن قرار گرفته از منظری خاص برجسته است که در چنین مواقعی هسته مرکزی موزه بر مبنای آن ویژگی قرار می گیرد. به عنوان مثال اگر منطقه ای از نظر علوم طبیعی مانند گیاه شناسی یا کانی شناسی غنی باشد هسته مرکزی موزه بر مبنای این علوم قرار گرفته و مجموعه های هنری و تاریخی در حاشیه آن قرار می گیرند.

کارکرد موزه های منطقه ای

موزه های منطقه ای معرف علایق یک جامعه کوچک محلی و گویای تفاوت های جوامع مختلف بشری هستند. موزه ها در هر یک از سطوح بین المللی، ملی و منطقه ای که فعالیت نمایند، در درجه اول در خدمت جامعه خود هستند و گروهی از افراد خاص با ویژگی های و سلایق مشترک را گرد هم جمع می نمایند.

با توجه به این تعاریف، موزه های منطقه ای به طور خاص به معرفی فرهنگ و میراث ساکنان یک منطقه پرداخته و با معرفی ویژگی های بومی، اقلیمی و فرهنگی آنها موجب رونق و توسعه صنعت توریستی در آن منطقه می گردد.

به بیان دیگر، موزه های محلی یا منطقه ای به معرفی فرهنگ یک منطقه و یا یک محله خاص پرداخته و تنها آثار و اشیای تاریخی همان منطقه را به نمایش می گذارند. نقش این موزه ها معرفی و انتقال فرهنگ، تاریخ، محیط، توسعه اجتماعی و زبان هر منطقه است.

در موزه های منطقه ای سعی می گردد تا با بهره گیری از اشیاء موزه ای فرهنگ غنی و بومی ساکنان باستانی یک منطقه شناسایی و به دیگران معرفی گردد. اهمیت وجود چنین موزه هایی به این علت است که موزه های مذکور در ترغیب هرچه بیشتر توریستان و فعالان توریستی داخلی و خارجی به حضور در منطقه ای خاص نقش شایانی ایفا می نمایند.

ضمن اینکه، این موزه ها با ایجاد شرایط مطلوب برای ورود توریستان منجر به رشد صنعت توریستی و توسعه اقتصاد منطقه ها محلی خواهند شد.

این موزه ها منشاء خدمات ارزشمند دیگری نیز هستند؛ چنین موزه هایی نهادهایی مناسب برای آموزش جوانان و حرفه آموزی بزرگسالان در منطقه بوده و از نظر متخصصان مربوطه به عنوان نخستین پایگاه های شناخت مسائل فرهنگی معرفی می شوند.

ضمن اینکه، با ایجاد همبستگی میان منطقه ها محلی مختلف ارتقای ارزش های ملی ورای ویژگی های محلی را موجب شده و باعث ارتباط جوامع محلی با دنیای خارج خود می شوند. از این روست که، برای پررنگ تر شدن این نقش، موزه های منطقه ای، موزه های ملی و مرکزی در جوامع مختلف در راستای برگزاری نمایشگاه هایی در زمینه میراث فرهنگی و طبیعی و جهانی با همکاری موزه های منطقه ای فعالیت نموده و همکاری های بین موزه ای برقرار می نمایند.

هچنین انجام امور پژوهشی، ارائه اطلاعات و وسایل به پژوهشگران حوزه ها و علوم مختلف از دیگر کارنمودهای موزه های منطقه ای است.

موزه های منطقه ای با حفاظت، معرفی و پژوهش در ویژگی های بومی منطقه ها می توانند به پایداری شهرها یاری نموده و در راستای ثبت و حفاظت عناصر و پدیده های ارزشمند آن شهر یا منطقه به کارگرفته شوند.

بنابراین، موزه های محلی و منطقه ای علاوه بر ایفای نقش حفاظتی و نمایشگاهی، پدیده های منحصربه فرد بومی هستند که با جذب توریستان به معرفی، حفاظت و پژوهش در روش های سنتی و مجذوب کننده فراوری محصولات کشاورزی و دامی، معیشت بومی و… نقش به سزایی در ایجاد اشتغال و رونق اقتصاد جوامع محلی ایفا می نمایند.

این موزه ها با نمایش اشیا در شهرهای کوچک در حفاظت، معرفی، نمایش پژوهش در ابعاد فرهنگی، اجتماعی و مالی شهرهای کوچک و جوامع محلی نقش بسزایی دارند.

نکته مهم تر اینکه، در کشورهایی مانند ایران که مولفه های اجتماعی و فرهنگی ارزشمندی در قالب آیین و رسوم ارزشمند ملی و مذهبی به دست فراموشی سپرده شده است، موزه های محلی و منطقه ای می توانند بستر مناسبی برای بازآفرینی این آداب، فرهنگ و رسوم باشند.

چالش های موزه های منطقه ای در ایران

ایران در حوزه فعالیت موزه های منطقه ای نیز مانند بسیاری از دیگر بخش های صنعت توریستی پتانسیل های فراوانی را در اختیار دارد. به گونه ای که در حال حاضر 15 موزه منطقه ای در کشور وجود دارد که موزه شوش، تخت جمشید و موزه توس در خراسان از جمله مهم ترین آنها هستند.

مدتی است وزارت میراث فرهنگی، توریستی و صنایع دستی نیز از ساخت 12 موزه منطقه ای شامل دو موزه منطقه ای آذربایجان ویژه استان های شرقی و غربی، موزه منطقه ای اصفهان، موزه منطقه ای بزرگ خراسان رضوی، موزه منطقه ای فارس، موزه منطقه ای خوزستان، اکو موزه شمال، موزه منطقه ای هگمتانه و موزه منطقه ای کویر و موزه منطقه ای استان گلستان با هدف پوشش همه استان های کشور خبر داده است.

با توجه به اینکه کشورمان ایران در این حوزه از پتانسیل های قوی و غنی برخوردار است و بعلاوه، ثابت شده است که موزه نقش مهمی در توسعه پایدار در شهرهای کشورمان دارد و اگر ایرانیان از میراث غنی و گذشته خود آگاهی پیدا نمایند، باصلابت بیشتری در جامعه زندگی می نمایند.

اما موزه های منطقه ای کشورمان تا کنون از بازدید توریست آن گونه که شایستگی آن را دارند، محروم بوده اند.

شاید یکی از دلایل این امر، احداث موزه های منطقه ای در محل های صنعتی و غیر مرتبط با بافت تاریخی باشد که مسائل خاصی را برای توریستان در این بخش به وجود آورده است.

به عنوان مثال ساخت موزه های منطقه ای در منطقه ها بزرگ شهری و شهرهای صنعتی به لحاظ مسائلی که در خود دارد، باعث کاهش بازدیدنمایندگان و توریستان و منزوی شدن این نوع از موزه ها در کشور شده است.

از سوی دیگر، احداث موزه های منطقه ای در منطقه ها محلی و دورافتاده به علت فاصله طولانی که این منطقه ها با مراکز سکونت دارند، باعث وجود مسائلی می شوند؛ از این رو، متولیان امر باید با ایجاد تجهیزات و امکانات رفاهی از قبیل حمل و نقل مناسب چالش های موجود را از سر راه موزه های منطقه ای کشور بردارند. در چنین شرایطی است که می توانیم نمود عینی کارکرد این موزه ها را در کشور ببینیم.

در نهایت….

آیا شما در محل زندگی یا استانتان، موزه منطقه ای دارید؟ تا حالا از این موزه بازدید نموده اید؟ چه حسی به شما دست می دهد وقتی که وارد این موزه ها می شوید؟