دخل وخرج صداوسیما - وبلاگ مویک

به گزارش وبلاگ مویک، همه گیر شدن اینترنت جایگاه صداوسیما را متزلزل نموده و دخل و خرج این نهاد را با چالش هایی روبرو ساخته است. بازوی پژوهشی مجلس در گزارشی کارشناسی، ضمن آنالیز دخل و خرج این نهاد در سال های اخیر پیشنهادهایی را برای بهبود عملکرد این سازمان و کارآمد ساختن روش های تامین مالی آن ارائه نموده است.

به گزارش دنیای اقتصاد، آمارها حاکی از آن است که طی 10سال اخیر این سازمان همواره هزینه هایش را از تبلیغات به دست آورده و با تغییر تعرفه ها سعی در پوشش هزینه های خود را داشته است. پیشنهادهای ارائه شده در سه سطح قانون بودجه، قانون برنامه هفتم توسعه و قوانین داخلی صداو سیما تهیه شده است. به طور کلی گزارش تهیه شده از سوی مرکز پژوهش ها، بر ایجاد تکلیف قانونی برای متنوع ساختن عایدیهای سازمان متمرکز است.

صداوسیما در عصر دیجیتال

در سال اخیر و با تغییرات شگرفی که افزایش نفوذ اینترنت در میان مردم به وجود آورده است، صداوسیما یکی از مهم ترین سازمان هایی که تحت تاثیر قرار گرفته است. این نهاد در سال های اخیر و با ورود رقبا بخش مهمی از مخاطبان خود را از دست داده است. از سوی دیگر مسائل مربوط به کسری بودجه دولت نیز مزید بر دلیل شده تا این سازمان از محل منابع نیز دچار مشکل گردد. مرکز پژوهش های مجلس طی گزارشی کارشناسی با عنوان کارآمدسازی شیوه های تامین مالی سازمان صداوسیما، ضمن آنالیز انواع روش های تامین مالی رسانه های عمومی و دولتی در دنیا و چالش های هریک، به شرایط کنونی تامین مالی سازمان صداوسیما پرداخته است و کوشش داشته تا با ارائه چالش های فعلی سازمان صداوسیما در این زمینه، در سه حوزه مرتبط با قانون گذاری یعنی قانون بودجه، قانون برنامه پنج ساله هفتم توسعه و نیز قانون اداره سازمان صداوسیما پیشنهادهایی برای اصلاح رویه فعلی این سازمان ارائه دهد. نقطه اتکای اصلی این گزارش، کوشش برای کارآمدسازی روش های تامین مالی فعلی سازمان صداوسیما با تمرکز بر بهبود پخش و کاهش کارکرد تجاری یا تبلیغاتی پخش رادیو تلویزیونی و دیگر راه حلهای قابل اجرا در لایه حکمرانی است.

مجرای قانونی عایدی جام جم

به طور کلی در قوانین و مصوبات می توان به دو دسته اسناد تامین مالی این سازمان اشاره نمود که یکی از آنها مصوبات مجلس در قالب بودجه سالانه و قوانین برنامه توسعه و دیگری مصوبات هیات دولت در قالب اعطای یاری هزینه است. همان گونه که معین است، صرف نظر از اساسنامه سازمان صداوسیما که کوشش داشته تا حدی بعضی از روش های تامین مالی غیردولتی و غیرتبلیغات بازرگانی را در خود بگنجاند، مصوبات مجلس شورای اسلامی و هیات دولت متکی بر اعطای بودجه و یاری هزینه دولتی و پس از آن تبلیغات بازرگانی هستند. آنالیز مرکز پژوهش ها نشان می دهد قوانین و مقررات کشور به صورت کلی توجه اصلی خود را به عایدیهای غیراختصاصی سازمان صداوسیما و بودجه دولتی و تبلیغات معطوف نموده اند و دیگر روش های تامین مالی رسانه های عمومی و دولتی ازسوی نهاد تصمیم گیر مسکوت مانده یا از میان رفته است. صرف نظر از اسناد قانونی، عملکرد سازمان صداوسیما در تمرکز بر بودجه دولتی و عایدیزایی از تبلیغات بازرگانی نیز این نکته را تایید می نماید. این سازمان مجراهای تجاری معینی برای کسب عایدی در اختیار دارد. واگذاری حق پخش و توزیع محصولات و عایدیهای ناشی از فعالیت های تولیدی و سود مربوطه به آنها دو مجرای مهم است که به دلایل مختلف عایدی چندانی را نصیب سازمان نمی نماید و موجب می گردد این سازمان در نهایت دست به دامان تبلیغات بازرگانی گردد.

کارنامه 10ساله صدا و سیما

عملکرد سازمان صداوسیما در حوزه تامین مالی را می توان یک رابطه مستقیم میان مقدار اعطای بودجه و عایدیزایی این سازمان دانست. به این معنا که با افزایش بودجه سازمان صداوسیما، عایدی اختصاصی، یعنی تنها تبلیغات بازرگانی این سازمان نیز افزایش تقریبا متناسب پیدا می نماید. این افزایش متناسب در سال های مختلف یک دهه گذشته خود را تا حد زیادی نشان داده است. این افزایش متناسب یادشده دو نکته را یادآور می گردد؛ با افزایش بودجه سازمان صداوسیما، عایدیزایی این سازمان از محل تبلیغات بازرگانی کاهش پیدا نمی نماید و راه حل افزایش بیشتر بودجه با هدف کم شدن تبلیغات بی تاثیر بوده است. عموم عایدی سازمان صداوسیما، عایدی ناشی از پخش تبلیغات بازرگانی است و گزارش دیوان محاسبات کشور نشان می دهد که عایدیهای از محل غیر تبلیغات بازرگانی سازمان صداوسیما در10سال گذشته به طور میانگین عددی کمتر از 3درصد از عایدیهای این سازمان را به خود اختصاص داده است. برنامه معین و عملیاتی برای عایدیزایی از محلی غیر از تبلیغات در سازمان صداوسیما وجود ندارد و افزایش تبلیغات بازرگانی برطرف کننده هزینه های این سازمان بوده است. عادت به تبلیغات بازرگانی و تعرفه های قابل توجه آن در کنار تکیه بیش از حد سازمان صداوسیما بر ساختار سنتی خود و درنتیجه مغفول ماندن راه حلهای عایدیزایی جدیدتر با چالش های مالی و فرهنگی کمتر از دلایل اصلی این مساله است.

راه تامین مالی رسانه های عمومی

طیف گسترده ای از مدل های بودجه برای رسانه های عمومی وجود دارد، اما اگر بخواهیم به طور کلی می توان آنها را در سه دسته اصلی مجوز و عایدیهای عمومی، بودجه دولتی و تامین مالی تجاری تقسیم بندی کرد. در اعطای مجوز و عایدیهای عمومی، رسانه حق اشتراک خود را به مخاطبان می فروشد. به این معنا که هر فردی که بخواهد در خانه یا محل کار خود برنامه های تلویزیونی را به وسیله هر گیرنده ای ازجمله تلویزیون، رایانه و... دیدن کند، باید مجوز تلویزیون را خریداری کند. یکی دیگر از مدل های کلیدی بودجه برای رسانه های عمومی به وسیله یارانه یا بودجه دولت محقق می گردد. چنین بودجه ای به طور گسترده در کشورهایی که سنت هزینه مجوز ندارند، مرسوم است. بودجه دولتی برای تامین منابع مالی رسانه های عمومی، به صورت تخصیص ردیف بودجه از محل عایدیهای عمومی یا به صورت اعطای وام دولتی با تسهیلات ویژه صورت می گیرد. از سوی دیگر در روش تامین مالی تجاری نیز روش های متعددی پیش روی رسانه هاست که در سه طبقه کلی بازارهای دریافت کننده در قالب فروش محتوا، بازارهای تبلیغات و بازارهای حقوقی دسته بندی می شوند.

پیشنهادهای بازوی پژوهشی مجلس

مرکز پژوهش های مجلس در سه سطح قانون بودجه، قانون هفتم توسعه و قوانین داخلی سازمان صدا و سیما به ارائه پیشنهادهایی پرداخته است. در سطح بودجه، الزام سازمان صداوسیما به کسب عایدی از محل فروش محتوا و تولیدات تا سقف 3درصد از کل بودجه خود و الزام سازمان صداوسیما به کسب عایدی از محل تبلیغات آنلاین تا سقف 5درصد از عایدیهای تبلیغاتی خود دو پیشنهاد مرکز پژوهش ها برای بهبود تامین مالی این سازمان است. در بخش قانون برنامه هفتم توسعه، الزام به تامین 8 تا 10درصدی کل بودجه سازمان صداوسیما از محل فروش محتوا و محصولات و الزام صداوسیما به کسب عایدی از محل تبلیغات آنلاین تا سقف 40درصد از کل عایدی تبلیغاتی خود تا سرانجام برنامه پنج ساله هفتم توسعه پیشنهادهای بازوی پژوهشی مجلس هستند.

در سطح قوانین مرتبط با اداره صداوسیما پیشنهاد شده است که منابع تامین مالی سازمان صداوسیما به روش های دیگری چون عایدیهای ناشی از حق پخش و توزیع و فروش محصولات، عایدیهای ناشی از واگذاری حقوق مادی ناشی از مالکیت معنوی آثار در سطح ملی و بین المللی، عایدیهای ناشی از اجرا و پخش برنامه های تبلیغاتی و آگهی های بازرگانی، عایدیزایی از تجهیزات و امکانات زیرساختی و نیز امکانات تولیدی به وسیله اجاره، واگذاری و فروش و یاری های نقدی و غیرنقدی اشخاص حقیقی و حقوقی توسعه پیدا کند.