11 گفت وگو برای معرفی فلسفه و عرفان خواجه نصیرالدین طوسی - وبلاگ مویک

به گزارش وبلاگ مویک به نقل از روابط عمومی انتشارات سروش؛ کتاب خواجه نصیرالدین طوسی: دیدگاه های فلسفی استاد غلامحسین دینانی نگاهی جامع به دانشمند عظیم ایرانی، خواجه نصیرالدین طوسی داشته و دیدگاه های فلسفی او را از منظر غلامحسین ابراهیمی دینانی مورد واکاوی قرار داده است. نویسنده این کتاب اسماعیل منصوری لاریجانی است که خود نیز در فلسفه صاحب اندیشه و فکر بوده و قلم گیرایی دارد.

خواجه نصیرالدین طوسی را باید یکی از چهره های تاثیرگذار در علم و دانش پارسی دانست، جایی که محققین در توصیف او از عناوینی نظیر منجم، ریاضیدان، پزشک و معمار نام برده اند اما در بین تمام مطالعات و پژوهش هایی که خواجه نصیرالدین طوسی داشته، گوهری ناب به چشم می خورد و آن هم توجه ویژه این اندیشمند به علم فلسفه است.

این دانشمند اهل خراسان، زاده قرن هفتم هجری است و مورخین تاریخ دقیق تولد او را 15 جمادی الاول سال 597 هجری قمری و محل تولدش را طوس خراسان ذکر کردند. بعضی محققین او را خاتم فلاسفه و گروهی دیگر او را عقل حادی عشر نامیدند. با این حال یکی از ماندگارترین اقدامات این دانشمند ایرانی تاسیس رصدخانه مراغه با همراهی جمعی از اندیشمندان و فاضلان زمان اوست. این بنای ماندگار، نقش بسیار زیادی در شناخت ایرانیان نسبت به اجرام آسمانی داشت و به همین دلیل از افراط و تفریط بسیاری از منجمان آن دوره جلوگیری کرد و مردم را از اوهام و خرافات که مغولان به آن دامن زده بودند، نجات داد.

یکی از اتفاقات مهم عصر خواجه نصیرالدین طوسی، مقارن شدن عمر 74 ساله او با حکومت وحشیانه و ضدفرهنگ مغولان است. در دوره ای که بسیاری از هنرمندان ایرانی قربانی وحشی گری پادشاه مغول می شد، کودکی رشد و پرورش یافت که با روح علم و فرهنگ انس و الفت داشت. در احوالات خواجه نصیرالدین طوسی چنین آمده است که او بر اثر تقرب به هلاکوخان مغول جمع زیادی از اهالی علم و ادب را با تدبیری از مرگ نجات داد و تا جایی که می توانست از پیشامدهای ناگوار علیه مسلمانان جلوگیری کرد.

در مقدمه این کتاب و در شرح صندلی علمی خواجه نصیرالدین طوسی چنین آمده است: خواجه نصیرالدین طوسی ستاره درخشانی بود که در افق تاریک مغول درخشید و در هر شهری پاگذاشت، آنجا را به نور حکمت، دانش و اخلاق روشن ساخت و در آن دوره تاریکی که شمشیر تاتار و مغول، خاندان های کوچک و عظیم را از هم می پاشید و بازار دانش، جوانمردی و مروت کساد و فساد حکم فرما بود، وجود و بروز چنین دانشمندی مایه اعجاب و اعجاز است.

اولین نکته ای که سبب نگارش این اثر شده کتاب نفیس استاد غلامحسین دینانی درباره خواجه اهل خراسان با عنوان فیلسوف گفت وگو است. در این کتاب ارزشمند، نکات تازه ای از اندیشه های خواجه نصیرالدین طوسی آشکار شده است. نکته دیگری که سبب رقم خوردن این کتاب شده برنامه تلویزیونی معرفت شبکه چهارم سیما است. برنامه ای که به صورت هفتگی با اجرای اسماعیل منصوری لاریجانی و گفت وگوی او با غلامحسین دینانی با موضوع فلسفه اسلامی روی آنتن می رود. بنابراین کتاب پیشرو چکیده ای از ساعت ها گفت وگوی تلویزیونی است که در قالب نوشتار به علاقه مندان عرضه شده است.

خواجه نصیرالدین طوسی: دیدگاه های فلسفی استاد غلامحسین دینانی در 11 گفت وگو تدوین شده است؛ گفت وگوی ابتدایی کلیاتی درباره خواجه نصیرالدین طوسی است که خواننده را با ابعاد علمی و شخصیتی این دانشمند بیشتر آشنا می نماید. گفت وگوی دوم به قواعد گفت وگو خواجه نصیرالدین طوسی می پردازد و کوشش دارد به این سوال پاسخ دهد که ماهیت سخن از منظر خواجه نصیرالدین دارای چه مختصاتی است. نویسنده در گفت وگوی سوم با استاد دینانی به مولفه های گفت وگو پرداخته و مولفه هایی که این اندیشمند در گفت وگوی خود به کار می گیرد را تشریح می نماید. یکی از سوالات مهمی که در این گفت وگو پاسخ داده می گردد، این پرسش کلیدی است: پرسش هایی که در ما روییده می گردد، ریشه فلسفی دارد یا فطری؟

گفت وگوی چهارم منصوری لاریجانی با دینانی به یکی از مهم ترین دیدگاه های فلسفی خواجه نصیرالدین یعنی قرب و بُعد حق تعالی می پردازد و در گفت وگوی پنجم، به اشاراتی با عنوان لذت و الم که یکی از موضوعات تخصصی فلسفی است پرداخته می گردد. ذوق و شوق عرفانی خواجه نصیرالدین موضوع گفت وگوی دیگری از برنامه تلویزیونی معرفت است که مشروح آن در این کتاب بیان شده است.

یکی از موضوعات مورد بحث پیرامون خواجه، مقام عرفانی اوست. بسیاری از محققین و شاگردان این دانشمند نظراتی پیرامون این بُعد از شخصیت استاد دارند. غلامسحین دینانی نیز در گفت وگوی هفتم این کتاب، نظرات خود را درباره عرفان از منظر خواجه نصیرالدین مطرح می نماید. این موضوع در گفت وگوی هشتم نیز ادامه پیدا می نماید و در این بخش از کتاب، مقام عرفانی خواجه در کلام قونوی مورد بحث و آنالیز قرار می گیرد.

صدرالدین قونوی ملقب به شیخ کبیر یکی از عرفای هم دوره خواجه نصیرالدین است. او به واسطه ارتباط نزدیک و نامه نگاری هایی که با خواجه داشته همیشه به عنوان یکی از مراجع برای شناخت این دانشمند مورد توجه بوده است. در این گفت وگو نیز عرفان خواجه نصیرالدین طوسی از منظر قونوی مورد آنالیز قرار گرفته است.

گفت وگوهای دیگر کتاب نیز به ترتیب عبارتند از: در معنی عرفان، حکمت عملی و تدبیر منزل. در بخش انتهای کتاب فهرستی از روایات و ادعیه های مطرح شده در گفت وگو آورده شده است. از آنجا که یکی از بخش های مهم گفت وگو بیان اشعار از سوی مجری برنامه و مصاحبه شونده اوست، این اشعار به صورت جداگانه در انتها کتاب گردآوری شده است.

نویسنده کتاب شیوه سوال و پرسش را برای تدوین گفت وگوها انتخاب نموده است. این شیوه به او یاری نموده تا بتواند تمام صحبت ها را بدون کم و کاست و با کمترین دخل و تصرف بیان نماید. در لابه لای متن اشاراتی به اشعار مولوی و حافظ اجرا شده که آنان نیز عینا آورده شده است. بیان عبارت های فلسفی و شرح دقیق آنها فراخور بحث، دانش فنی کتاب را از حیث تخصصی بالا برده است. شاید بتوان گفت که این اثر تحقیقی حدودا 200 صفحه ای تا حد زیادی توانسته به سوالات مختلف درباره شخصیت فلسفی و عرفانی خواجه نصیرالدین پاسخ بدهد و از این رو مرجع خوبی برای پژوهش های جدیدتر محققین خواهد بود.

چاپ نخست این اثر در 180 صفحه رقعی، شمارگان 1.000 نسخه و با قیمت 25.000 تومان توسط انتشارات سروش در اختیار علاقمندان این حوزه قرار گرفته است.